گفت و گو با استاد معرفت

در این گفت وگو پاسخهای استاد معرفت به پرسشهای چندی در باب فهم قرآن گزارش شده است. در آغاز این پرسش مطرح می شود که آیا فهم قرآن ممکن است یا نه و در صورت امکان، معیار فهم صحیح و معتبر چیست؟ استاد معرفت پس از بیان هدفِ طرحِ نسبی بودن فهم قرآن از سوی کسانی و زمینه نداشتن آن در رابطه با متون دینی اسلام، به پرسش فوق پاسخ داده و معیار فهم را وضع معرفی می کند. سپس به این پرسش که آیا قرآن زبان خاص دارد یا نه، پاسخ داده معتقد است که قرآن زبان خاص ندارد بلکه زبان قرآن و زبان دین زبان عرف عام است. در ادامه به فلسفه اختلاف مفسّران اشاره کرده و آن را طبیعی تلقی کرده نه ناشی از فقدان معیار برای فهم. آن گاه به تفسیر ظهر و بطن پرداخته و با کمک روایات آن را تعریف کرده است و در ادامه گفته است که علم به بطن قرآن که همان تأویل است، اختصاص به افراد خاص ندارد. سپس این مسأله را که آیا فهم بطن ضابطه مند است یا نه و اگر هست آن ضوابط چیست؟ مورد بحث قرار داده و آن را همانند تفسیر دارای ضوابط دانسته است. در ادامه، نخست ضوابط تفسیر را بیان کرده و بعد ضوابط تأویل را با دو عنوان: رعایت قانون سبر و تقسیم در فهم آیه و عدم تضاد با ظاهر آیه، توضیح داده است. در پایان به بیان تأویل در عرف قرآن پرداخته چهار معنی برای تأویل ذکر نموده سه معنای آن را اصطلاح قرآنی می داند و یکی را اصطلاح روایی دانسته و در آخر به فرق تفسیر و تأویل متشابه اشاره می کند.